Kışa Hazırlığın Lezzetli Yüzü
Karadeniz’in bereketli topraklarına sahip Samsun, dört mevsim tarımsal üretimiyle tanınır. Ancak sonbahar geldiğinde şehirde bambaşka bir telaş başlar. Evlerde kavanozlar hazırlanır, sebzeler yıkanır, sergiler açılır. Çünkü Samsun’da kışlık yiyecek hazırlıkları, kuşaktan kuşağa aktarılan bir yaşam biçimidir.
Kışın soğuk günlerinde sofralarda yer alacak turşular, domates sosları ve kurutmalıklar, yazın son günlerinde büyük bir emekle hazırlanır. Bu gelenek sadece mutfağı değil, komşuluk ilişkilerini de güçlendirir.
Turşunun Samsun’daki Geleneksel Yeri
Samsun’un kıyı ve iç bölgelerinde yapılan turşular, hem çeşit hem de tat açısından oldukça zengindir. Özellikle lahana, fasulye, biber, patlıcan ve salatalık turşusu, Samsun mutfağının temel kışlık ürünlerindendir.
Kentin köylerinde hâlâ doğal yöntemlerle yapılan turşular, kaya tuzu, sarımsak, sirke ve bazen de mısır unu suyu ile hazırlanır. Her evin kendine özgü bir turşu tarifi vardır; bazıları acı sever, bazıları daha ekşi bir tat tercih eder.
Turşular sadece yemeklerin yanında tüketilmez; kimi zaman ekmek arası lezzetlere, kimi zaman da sofranın ana parçasına dönüşür. Özellikle kış aylarında kuru fasulye veya mısır ekmeğiyle birlikte turşu yenmesi, Samsun’a özgü bir alışkanlıktır.
Kurutmalık Kültürü: Yazdan Kışa Uzanan Emek
Samsun’un ovalarında yaz boyunca yetişen sebze ve meyveler, sonbahara doğru kurutmalık haline getirilir. Bu gelenek hem gıda israfını önler hem de kış aylarında doğal lezzetlerin sofrada kalmasını sağlar.
Patlıcan, biber, kabak, fasulye ve domates, en çok kurutulan sebzeler arasındadır. Şehrin kırsal kesimlerinde evlerin önünde iplerle dizilen bu sebzeler, güneşte doğal şekilde kurutulur.
Bazı bölgelerde, özellikle Bafra ve Çarşamba’da, meyve kurutma da yaygındır. Elma, erik ve incir gibi meyveler, soba başında ya da düşük ısıda fırında kurutularak kışlık atıştırmalıklara dönüştürülür.
Kurutmalık hazırlığı, sadece ekonomik bir tercih değil; doğaya saygılı bir yaşam biçimidir. Bu sayede mevsimlik ürünler uzun süre bozulmadan saklanabilir.
Kışlık Yiyecek Hazırlıklarında Kadın Emeği
Samsun’un birçok köyünde kışlık hazırlıkların başrolünde kadınlar vardır. Komşular bir araya gelir, tarlalardan toplanan sebzeler birlikte temizlenir, doğranır ve kavanozlara doldurulur.
Bu süreç aynı zamanda sosyal bir etkinlik gibidir. Sohbetler edilir, çaylar demlenir, geçmiş yılların turşuları değerlendirilir. Genç kuşaklar, büyüklerinden geleneksel tarifleri öğrenir.
Samsun’un bu kolektif ruhu, kışlık yiyecek kültürünün sadece bir gıda hazırlığı değil, bir dayanışma geleneği olduğunu gösterir.
Samsun’un Kışlık Yiyeceklerinde Öne Çıkan Türler
No Yiyecek Türü Kullanılan Malzeme Hazırlama Yöntemi Öne Çıkan İlçeler Dayanıklılık Süresi
1 Lahana Turşusu Lahana, sarımsak, sirke Kavanozda fermantasyon Terme, İlkadım 6-8 ay
2 Biber Turşusu Yeşil biber, tuz, limon Tuzlu suyla salamura Bafra, Tekkeköy 5-7 ay
3 Patlıcan Kurusu Patlıcan Güneşte kurutma Vezirköprü, Havza 8-10 ay
4 Domates Sosu Domates, sarımsak Kaynatılarak saklama Çarşamba, Alaçam 1 yıl
5 Fasulye Kurusu Taze fasulye İplere dizilerek kurutma Bafra, Ladik 7-9 ay
6 Elma Kurusu Elma, limon suyu Fırında düşük ısıda Kavak, Salıpazarı 6 ay
Geleneksel Tatlar Modern Sofralarda
Günümüzde şehir yaşamı hızlanmış olsa da Samsun halkı bu geleneksel hazırlıkları yaşatmayı sürdürüyor. Artık bazı yöresel ürün pazarlarında ve kadın kooperatiflerinde ev yapımı turşular, reçeller ve kurutmalıklar satışa sunuluyor.
Bu ürünler hem şehir ekonomisine katkı sağlıyor hem de doğal beslenmek isteyen tüketiciler için sağlıklı alternatifler sunuyor.
Samsun’un kışlık yiyecek kültürü, modern mutfaklara da uyarlanarak yaşatılıyor. Örneğin, kurutulmuş patlıcanlar dolma yapımında kullanılırken, ev yapımı biber turşusu sofralara renk katıyor.
Sıkça Sorulan Sorular
1. Samsun’da en çok hangi turşular yapılır?
Lahana, biber, salatalık ve fasulye turşusu Samsun mutfağında en sık yapılan türlerdir. Özellikle kıyı ilçelerinde acılı turşular tercih edilir.
2. Kurutmalıklar hangi mevsimde hazırlanır?
Kurutmalıklar genellikle Temmuz sonu ile Eylül arasında hazırlanır. Bu dönemde sebzeler olgunlaşır ve güneşte kurutmaya uygundur.
3. Samsun’da kışlık hazırlıklar ne kadar sürer?
Evlerin büyüklüğüne ve yapılan ürün çeşidine göre değişmekle birlikte, kışlık hazırlıklar genellikle 3–4 haftalık bir süreci kapsar.
Sonuç: Gelenekten Geleceğe Taşınan Tatlar
Samsun’un kışlık yiyecek hazırlıkları, sadece damaklara değil, kültürel belleğe de kazınmış bir gelenektir. Turşu ve kurutmalık kültürü, hem ekonomik hem de doğal yaşamın bir parçası olarak önemini koruyor.
Her kavanoz turşu, her dizili kurutmalık; emeğin, dayanışmanın ve geçmişin izini taşır. Bu gelenek, Samsun’un bereketli topraklarının insan emeğiyle birleştiğinde ortaya çıkan en güzel kültürel miraslardan biridir.
Kışın sofranızda yer alan bir dilim turşu ya da bir tabak kurutulmuş sebze yemeği, aslında yazın güneşinden ve Karadeniz’in üretkenliğinden gelen bir hikâyedir.
