KIŞ AYLARINDA SAMSUN’DA ÜRETİMİN SICAK YÜZÜ
Samsun’da kış denilince akla sadece kar, rüzgâr ve soğuk hava gelmez. Aynı zamanda, evlerin içinde ve atölyelerde süren yoğun bir üretim dönemi de başlar. Kadınlar, geleneksel el sanatlarını modern dokunuşlarla harmanlayarak hem kültürü yaşatır hem de geçim kaynağı elde eder.
Kış aylarında dışarıda tarım ve açık hava işleri azaldıkça, kadınlar ellerine iğne, tığ, tezgâh veya boya fırçası alır. Samsun’un birçok ilçesinde bu üretim döngüsü nesiller boyu süregelir. El sanatları, kadın emeğinin hem ekonomik hem de kültürel bir simgesi olarak öne çıkar.
Samsun Büyükşehir Belediyesi Kadın Kooperatifleri, Halk Eğitim Merkezleri ve yerel belediyelerin destekleriyle bu üretim daha da görünür hale gelmiştir (Samsun Büyükşehir Belediyesi, 2024).
GELENEKTEN GÜNÜMÜZE: SAMSUN’DA EL SANATLARININ YOLCULUĞU
Samsun’un el sanatları kültürü, köklü bir geçmişe dayanır. Özellikle Çarşamba, Bafra ve Vezirköprü gibi ilçelerde; dokuma, oya, ahşap işlemeciliği ve seramik üretimi gibi geleneksel sanatlar hâlâ yaşatılmaktadır.
Eskiden sadece ev ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yapılan bu el işler, bugün kooperatifler ve online satış kanalları sayesinde Türkiye’nin dört bir yanına ulaşıyor. Kadınlar hem üretici hem girişimci kimlikleriyle öne çıkıyor.
Kış aylarında en çok yapılan el sanatları arasında şunlar bulunur:
Yün örgüler: Eldiven, çorap, kazak ve bere gibi ürünler, köylerde sıkça üretilir.
Keçe çalışmaları: Özellikle Havza ve Ladik’te yaygındır.
Ahşap boyama ve dekoratif ürünler: Şehir merkezinde kadın atölyelerinde popülerdir.
Tığ oyası ve nakış: Çeyiz kültürünün bir parçası olarak sürdürülmektedir.
Bu üretimler sadece ekonomik kazanç değil, aynı zamanda kadın dayanışmasının da göstergesidir.
KADIN KOOPERATİFLERİ VE KIŞ DÖNEMİNDE ÜRETİMİN GÜCÜ
Samsun’da kadınların üretim gücünün en somut örnekleri kadın kooperatiflerinde görülür. Bu kooperatifler, özellikle kış aylarında yoğun üretim sürecine girer. Kadınlar bir araya gelerek hem birbirlerine destek olur hem de el emeği ürünlerini pazarlama fırsatı bulur.
Samsun Kadın Girişimi Üretim ve İşletme Kooperatifi (KAGİK) gibi yapılar, kadınlara ekonomik özgürlük kazandırırken, aynı zamanda sosyal dayanışmayı da güçlendiriyor. El sanatları ürünleri yalnızca iç pazarda değil, fuarlarda ve hediyelik eşya dükkanlarında da ilgi görüyor.
Aşağıdaki tablo, Samsun’da kış aylarında kadınların ürettiği başlıca el sanatları türlerini ve satış kanallarını göstermektedir:
ÜRÜN TÜRÜ ÜRETİM BÖLGESİ KULLANILAN MALZEME SATIŞ YERİ
Yün örgü ürünleri Vezirköprü, Ladik Yün, iplik Kooperatif mağazaları
Ahşap boyama Atakum, İlkadım Ahşap, boya El sanatları fuarları
Nakış ve tığ işi Bafra, Çarşamba İplik, boncuk Online satış platformları
Keçe çalışmaları Havza, Kavak Yün keçe Yerel pazarlar
Seramik süs eşyası Merkez ilçeler Kil Kültür festivalleri
Kadınlar, bu ürünlerle hem aile bütçesine katkı sağlıyor hem de kültürel mirası geleceğe taşıyor.
KIŞIN EMEK VE DAYANIŞMA ZAMANI
Samsun’un köylerinde ve kasabalarında kış geceleri, üretimin en verimli zamanlarıdır. Soba başında toplanan kadınlar, sohbet eşliğinde örgüler örer, tığ işlerini tamamlar. Bu geleneksel “üretim geceleri”, yalnızca ekonomik değil, duygusal bağların da güçlendiği anlara dönüşür.
Bu süreç, şehirdeki kadın girişimciler için de ilham kaynağıdır. Kadın emeği artık yalnızca ev sınırları içinde kalmıyor; markalaşan, fuarlarda sergilenen, hatta ihracata yönelen bir değere dönüşüyor. Samsun İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’nün 2024 verilerine göre, kentte faaliyet gösteren kadın kooperatiflerinin sayısı son üç yılda %35 artmıştır.
Kış mevsimi bu üretim hareketliliğini artırırken, aynı zamanda geleneksel becerilerin unutulmamasını da sağlar.
SIKÇA SORULAN SORULAR
1. Samsun’da hangi ilçelerde el sanatları en yaygındır?
Bafra, Çarşamba, Vezirköprü ve Ladik ilçelerinde el sanatları oldukça gelişmiştir. Özellikle dokuma, oya ve ahşap işçiliği bu bölgelerde öne çıkar.
2. Kadın kooperatifleri ürünlerini nerelerde satıyor?
Kooperatif mağazalarında, yerel festivallerde ve online satış platformlarında ürünler satılmaktadır. Bazı ürünler ayrıca hediyelik eşya dükkânlarında da bulunabilir.
3. Samsun’da el sanatları eğitimi almak mümkün mü?
Evet. Halk Eğitim Merkezleri ve belediyelerin açtığı kurslar aracılığıyla el sanatları eğitimleri ücretsiz veya düşük ücretle verilmektedir.
SONUÇ: KIŞIN SICAKLIĞI KADIN EMEĞİYLE GELİR
Samsun’da kış, doğada sessizliğin ama evlerde üretimin zamanıdır. Kadınlar, el sanatlarıyla hem şehrin kültürel belleğini korur hem de ekonomik bağımsızlıklarını güçlendirir.
Her bir örgü, her bir nakış, geçmişin izlerini taşır; geleceğe umutla uzanır. Samsunlu kadınların üretim hikayeleri, yalnızca el emeği değil, aynı zamanda sabır, dayanışma ve yaratıcılıkla yoğrulmuş bir yaşam biçiminin ifadesidir.
Samsun’da el sanatları, bu nedenle yalnızca bir hobi değil; toplumsal gücün, kültürel mirasın ve kadın emeğinin somut bir simgesidir.
