Şehrin hafızası olan eski fotoğraflar, zamanın izlerini silinmez bir şekilde taşır. Samsun da bu anlamda zengin bir arşive sahiptir. Eski fotoğraflar aracılığıyla Samsun’un nasıl bir kentten bugünkü modern şehire dönüştüğünü görmek mümkün. Bu yazıda Samsun’un eski fotoğrafları ve değişimi konusunu; tarihi yapılar, şehirleşme, sahil ve yaşam tarzı ekseninde ele alacağız.
ESKİ SAMSUN: KAHRAMANLARIN VE AHŞAP EVLERİN KENTİ
Eski Samsun fotoğraflarında, düşük katlı ahşap evler, dar sokaklar ve Osmanlı-öncesi dönem mimarisi hâkimdir. Özellikle 19. yüzyıl sonu ile 20. yüzyıl başına ait karelerde bu dokuyu net görebiliriz. Örneğin eski fotoğraflarda şehrin siluetine hâkim olan Samsun Saat Kulesi, o dönemde yüksek yapılardan biriydi.
Aynı zamanda 14. yüzyıldan kalma taş yapı Samsun Büyük Cami ve Osmanlı döneminden kalan diğer tarihi mekânlar, eski şehir kimliğini koruyordu.
Bu fotoğraflar, sade kent yaşamını, dar sokaklarda günlük hayatı, at arabalarını ve denizle iç içe bir liman kentini anlatır. O zamanlar Samsun, iç bölgelerle bağlantılı olmayıp daha ziyade deniz ve ticaret temelli bir liman kenti görünümündeydi.
ŞEHİRLEŞME VE MODERNLEŞME: Beton, Liman ve Yüksek Yapılar
Zaman içinde Samsun, özellikle 20. yüzyıl ile birlikte ciddi bir şehirleşme sürecine girdi. Eski fotoğraflar ile günümüz görsellerini yan yana koyduğunuzda, en dikkat çekici farklardan biri beton yapılaşmanın artmasıdır. Eski dar sokaklar, yerini geniş bulvarlara, apartmanlara ve modern yapılara bıraktı.
Liman kenti kimliği de değişti: Geleneksel küçük liman ve balıkçı tekneleri yerini daha büyük, ticari liman yapısına bıraktı. 19. yüzyılda tütün ticareti ve kısa mesafeli nakliyat ile gelişen şehir, demiryolu bağlantısı ve sanayileşmeyle hızla büyüdü.
Ayrıca eski fotoğraflarla günümüzdeki arasında sosyal yaşamda da değişim görülüyor: Sokağa çocuklarla çıkan aileler, at arabası yerine otomobil kullananlar, sokaklarda dükkanlar yerine AVM’ler ve modern mağazalar… Bu yalnızca mimari değil, sosyal yaşam ve ekonomi açısından da bir dönüşüm.
SAHİL, DENİZ VE KORDON: Değişen Kıyılar
Samsun’un eski fotoğraflarında deniz kıyısı ile şehir içi arasında daha yakın bir bağ vardı. Küçük liman, balıkçılar, sahil boyunca tek katlı yapılar ile denizle kent hayatı iç içeydi.
Ancak zamanla kıyı dolguları, rıhtım yerleri, modern sahil bandı ve rekreasyon alanları kent planlamasına eklendi. Artık sahil yalnızca balıkçılık değil, yürüyüş, bisiklet, dinlenme ve denizle buluşma alanı hâline geldi. Bu da sahil fotoğraflarında dramatik bir değişim yarattı.
Eski karelerde denize nazır mütevazı evler varken; bugün kordon, parklar, modern binalar ve liman operasyon alanları ön planda. Bu değişim, Samsun’un şehir kimliğinin değiştiğini göstermesi açısından önemli.
KÜLTÜREL BELLEK VE FOTOĞRAF ARŞİVLERİ: Neden Eski Fotoğraflar Önemli?
Samsun’da eski fotoğraflar sadece nostalji değil; kentin değişimini belgeleyen değerli miraslardır. 2025 yılında düzenlenen “1919’dan 2025’e Eski Samsun Fotoğrafları” sergisi, bu fotoğrafların önemini yeniden hatırlattı. Sergide 100 yılı aşkın dönemi kapsayan kareler, hem yaşanmışlık hem de hafıza anlamında büyük ilgi gördü.
Bu arşivler sayesinde kaybolan mimariler, eski sokak düzeni, yaşam tarzı ve kentin sosyal dokusu görünür hâle geliyor. Bu da hem eskiyle bağ kurmak hem de kentin dönüşümünü analiz etmek açısından kıymetli.
Ayrıca bu fotoğraflar, güncel kentsel projelerde —örneğin eski çarşının yer aldığı alanın yeniden planlanması gibi— referans olarak kullanılıyor. Fotoğraf arşivleri, kentin geçmişini geleceğe taşımada önemli bir köprü.
KARŞILAŞTIRMALI ÖRNEKLER TABLOSU
Dönem / Mekân Eski Hali (Fotoğraf) Günümüz Durumu / Değişim
Saathane Meydanı / Saat Kulesi Ahşap evler, dar sokaklar, kule ön planda Modern binalar, geniş meydan ve trafik yolları
Şehir Limanı & Sahil Küçük rıhtım, balıkçılar, sade sahil Dolgu, liman işletmeleri, modern sahil bandı
Kent Merkezi ve Evler Tek katlı ahşap evler, taş yollar Apartmanlar, asfalt yollar, kalabalık nüfus
Günlük Yaşam / Sokaklar At arabası, el arabası, sokak satıcıları Otomobil, toplu taşıma, mağazalar, AVM’ler
Sosyal Bellek / Fotoğraf Arşivi Siyah‑beyaz aile, sokak ve şehir fotoğrafları Dijital arşiv, sergi, restore edilen mekânlar
SIK SORULAN SORULAR
1. Samsun’un eski fotoğraflarına nereden ulaşabilirim?
İnternet üzerinde haber sitelerinin “eski fotoğraflar” galerileri, özel arşivler ve yerel tarih meraklılarının topladığı koleksiyonlar değerlidir. Ayrıca “1919’dan 2025’e Eski Samsun Fotoğrafları” gibi sergiler de önemli bir kaynak.
2. Eski yapıların fotoğrafları korunuyor mu?
Bir kısmı korunuyor; ama birçok eski ahşap ev ve yapı 20. yüzyıl içerisinde yıkılmış. Bazı restorasyon çalışmaları yapılmış olsa da eski dokunun tamamı korunamamış.
3. Eski ve yeni Samsun’un karşılaştırılmasını nerede görmek mümkün?
Bazı sergiler, müzeler ve online galeriler bu karşılaştırmayı sunuyor. Ayrıca Saathane Meydanı gibi dönüşüme uğramış alanlarda eski‑yeni kontrastı gözle görebilirsiniz.
DAHA FAZLA SAMSUN HABERİ İÇİN TIKLAYINIZ
