SAMSUN’UN ARKEOLOJİK ZENGİNLİĞİNE GENEL BAKIŞ
Karadeniz’in incisi Samsun, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Amisos, Pontus, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinin izleri, şehrin hemen her köşesinde görülebilir. Bu çok katmanlı geçmiş, Samsun’un arkeolojik değerlerini benzersiz kılar.
Amisos Tepesi, Dündartepe, İkiztepe ve Tekkeköy Mağaraları gibi alanlar, Anadolu’da kesintisiz yerleşimin en güzel örneklerini sunar. Bu bölgelerde yapılan kazılarda çıkarılan buluntular, Samsun’un yalnızca bir ticaret limanı değil, aynı zamanda tarih boyunca önemli bir kültür merkezi olduğunu gösterir.
Bugün Samsun’daki müzeler, hem yerel halkın tarih bilincini güçlendirmekte hem de ziyaretçilere açık hava niteliğinde bir tarih dersi sunmaktadır. Şehir, modern müzecilik anlayışıyla arkeolojik mirasını koruyarak gelecek nesillere aktarmaktadır.
ARKEOLOJİNİN KALBİ: AMİSOS VE DÜNDARTEPE
Samsun’un arkeolojik mirasının en dikkat çekici noktası, Amisos Tepesi’dir. İlkadım ilçesinde yer alan bu tepe, M.Ö. 6. yüzyılda kurulan Amisos Antik Kenti’nin kalıntılarını barındırır. Kazılarda ortaya çıkarılan mozaikler, mezar odaları ve sikkeler, Pontus Krallığı dönemine ait zengin bir yaşamı gözler önüne serer.
Amisos Tepesi’ndeki en önemli keşiflerden biri, 1995 yılında bulunan Kral Mezarlarıdır. Bu mezarlar, taş işçiliğiyle dikkat çeker ve “Amazon Kadınları” efsanesiyle ilişkilendirilir. Tepede bulunan arkeolojik eserler, günümüzde Samsun Arkeoloji ve Etnografya Müzesi’nde sergilenmektedir.
Dündartepe Höyüğü, şehir merkezine 3 kilometre mesafede, İlk Tunç Çağı’na ait buluntularıyla öne çıkar. Bu kazı alanında bulunan seramik parçaları, taş baltalar ve mezar buluntuları, Samsun’un M.Ö. 3000’lere uzanan geçmişini kanıtlar niteliktedir.
Bir diğer önemli alan olan İkiztepe Höyüğü (Bafra), Karadeniz Bölgesi’nin en kapsamlı kazı alanlarından biridir. Burada 1974’te başlayan kazılar, tunçtan yapılmış silahlar, takılar ve mühürler ortaya çıkarmıştır. Özellikle “İkiztepe Miğferi”, bölgenin askeri ve kültürel gelişmişliğini göstermesi açısından simgesel bir eserdir.
MÜZE GEZİSİ: TARİHİN MODERN YÜZÜ SAMSUN’DA
Samsun’daki müzeler, şehrin tarihini çağdaş müzecilik anlayışıyla birleştirir. Her biri farklı dönemleri ve kültürel zenginlikleri ziyaretçilere sunar.
Samsun Arkeoloji ve Etnografya Müzesi, 1981 yılında hizmete açılmıştır. Amisos, Dündartepe ve İkiztepe kazılarında elde edilen eserler burada sergilenir. Bronz kılıçlar, mühür baskıları, altın süs eşyaları ve mezar buluntuları, kronolojik bir düzende sergilenerek ziyaretçilere tarihsel bir akış sunar.
Bandırma Vapuru Müzesi ve Milli Mücadele Açık Hava Müzesi, Türkiye Cumhuriyeti’nin doğuşuna tanıklık etmek isteyenler için özel bir duraktır. 19 Mayıs 1919’da Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarının Samsun’a geldiği vapurun birebir kopyası, Atakum sahilinde sergilenmektedir. Müze içerisinde balmumu heykeller, dönemin belgeleri ve haritalar yer alır.
Kent Müzesi, Samsun’un sosyal tarihini, günlük yaşam kültürünü ve geçmişten bugüne geçirdiği dönüşümü anlatan interaktif bir merkezdir. Dijital ekranlar, maketler ve video anlatımlarla ziyaretçiler, şehrin hikâyesini çağdaş bir dille deneyimler.
Aşağıdaki tablo, Samsun’daki önemli müze ve arkeolojik alanları özetlemektedir:
| Adı | Türü | Konumu | Öne Çıkan Özellik |
|---|---|---|---|
| Amisos Tepesi | Arkeolojik Alan | İlkadım | Kral Mezarları, mozaikler |
| İkiztepe Höyüğü | Kazı Alanı | Bafra | Tunç çağı eserleri |
| Dündartepe | Höyük | Merkez | İlk yerleşim bulguları |
| Samsun Arkeoloji Müzesi | Müze | Merkez | 10.000’den fazla eser |
| Bandırma Vapuru Müzesi | Tematik Müze | Atakum | Milli Mücadele teması |
| Kent Müzesi | Sosyal Müze | İlkadım | Modern kent tarihi anlatımı |
TARİHLE İÇ İÇE GEZİ ROTALARI
Samsun’da müze gezileri, sadece kapalı alanlarla sınırlı değildir. Arkeolojik alanlar ve açık hava müzeleri, ziyaretçilere doğayla iç içe bir tarih deneyimi sunar.
Amisos Tepesi, panoramik şehir manzarasıyla tarih ve doğayı bir araya getirir. Teleferikle tepeye çıkan ziyaretçiler, hem mezar odalarını hem de Karadeniz’in muhteşem manzarasını aynı anda görebilir.
Tekkeköy Mağaraları Arkeoloji Vadisi, bölgenin en eski yerleşim alanlarından biridir. Bu mağaralar, Paleolitik Çağ’dan itibaren insan yaşamına sahne olmuştur. Alan içinde bulunan Arkeoloji Vadisi Müzesi, hem kazı fotoğraflarını hem de taş alet örneklerini sergiler.
Bafra Arkeoloji ve Etnografya Müzesi ise Kızılırmak Deltası’na yakın konumuyla dikkat çeker. Müzede yöre halkının kullandığı geleneksel tarım aletleri, kıyafetler ve el yapımı eşyalar sergilenir. Bu yönüyle ziyaretçiler, hem arkeolojik hem de etnografik bir yolculuğa çıkar.
Ayrıca şehirde düzenlenen “Müze Haftası Etkinlikleri” ve “Tarih Yolu Gezileri”, öğrenciler ve turistler için kültürel farkındalık yaratmakta önemli rol oynar.
SIKÇA SORULAN SORULAR
1. Samsun’daki en eski arkeolojik alan hangisidir?
Tekkeköy Mağaraları, Samsun’un bilinen en eski yerleşim alanıdır. Paleolitik döneme ait buluntular, bu mağaralarda keşfedilmiştir.
2. Amisos Tepesi’ne nasıl gidilir?
İlkadım ilçesi sınırlarında bulunan Amisos Tepesi’ne şehir merkezinden teleferik ya da özel araçla ulaşmak mümkündür. Tepede hem arkeolojik alan hem de kafe ve yürüyüş alanları bulunmaktadır.
3. Samsun müzelerinde giriş ücreti var mı?
Samsun Arkeoloji Müzesi ve Bandırma Vapuru Müzesi ücretlidir; ancak öğrencilere ve müze kart sahiplerine indirimli giriş imkânı sunulmaktadır. Kent Müzesi ise belirli günlerde ücretsiz ziyaret edilebilmektedir.
