Karadeniz’in orta noktasında yer alan Samsun, sadece tarihi ve doğal güzellikleriyle değil, mutfak kültürüyle de dikkat çeker. Özellikle ev yemeği geleneği, şehirde geçmişten bugüne değişmeden yaşatılan nadir kültürel değerlerden biridir. Anneden kıza, ustadan çırağa aktarılan tarifler, günlük yaşamın vazgeçilmez bir parçasıdır. Samsun ev yemeği kültürü, modernleşmeye rağmen özünü koruyabilmesiyle öne çıkar.
Bu kültür, sadece karın doyurmayı değil; paylaşmayı, emeği ve sabrı temsil eder. Ev sofraları, aile bağlarının güçlendiği ve kuşaklar arası iletişimin kurulduğu alanlar olarak önemini sürdürür.
SAMSUN MUTFAĞININ TARİHSEL TEMELLERİ
Samsun mutfağı, Karadeniz’in iklim koşulları ve tarımsal zenginliğiyle şekillenmiştir. Mısır, karalahana, fasulye ve balık gibi temel ürünler, ev yemeklerinin ana bileşenlerini oluşturur. Osmanlı döneminden itibaren bölge mutfağı, yerel ürünlere dayalı sade ama doyurucu yapısını korumuştur. Bu durum, ev yemeği alışkanlıklarının kalıcı olmasını sağlamıştır.
Türk Mutfağı Araştırmaları Merkezi’nin verilerine göre Karadeniz mutfağında tariflerin büyük bölümü ev ortamında doğmuş ve gelişmiştir. Samsun’da da bu gelenek, dışarıda yemekten çok evde pişirmeye odaklı bir kültür yaratmıştır. Ev yemeği, burada ticari değil, yaşamsal bir pratiktir.
EV YEMEĞİNİN GÜNLÜK YAŞAMDAKİ YERİ
Samsun’da ev yemeği, günlük hayatın merkezinde yer alır. Sabah erken saatlerde başlayan hazırlık süreci, taze malzeme seçimiyle başlar. Pazardan alınan ürünler, mevsimine uygun şekilde değerlendirilir. Bu yaklaşım, lezzetin yanı sıra sağlıklı beslenmeyi de destekler.
Samsun ev yemeği kültürü, hızlı tüketim alışkanlıklarına karşı güçlü bir alternatiftir. Aile bireylerinin aynı sofrada buluşması, hâlâ yaygın bir davranıştır. Türkiye İstatistik Kurumu’nun hane halkı tüketim araştırmaları, Karadeniz Bölgesi’nde evde yemek yeme oranının ülke ortalamasının üzerinde olduğunu göstermektedir.
DEĞİŞMEYEN TARİFLER VE GELENEKSEL LEZZETLER
Keşkek, fasulye turşusu kavurması, mısır çorbası ve kocakarı gerdanı gibi yemekler, Samsun ev sofralarının değişmezlerindendir. Bu tarifler, ölçüden çok deneyime dayanır. “Göz kararı” ifadesi, mutfakta sıkça kullanılan bir rehberdir. Bu da yemekleri kişisel ve özgün kılar.
Aşağıdaki tablo, Samsun’da evlerde sık yapılan bazı geleneksel yemekleri özetler:
YEMEK ADI ANA MALZEME ÖZELLİĞİ
Mısır Çorbası Mısır yarması Doyurucu ve sade
Keşkek Buğday, et Uzun sürede pişer
Fasulye Turşusu Fasulye Ekşi aromalı
Oymaağaç Kebabı Dana eti Odun ateşinde
Karalahana Sarması Karalahana Yoğun lezzet
Bu yemekler, tarif defterlerinden çok hafızalarda yaşar. Samsun ev yemeği kültürü, yazılı olmaktan çok sözlü bir aktarım geleneğine dayanır.
MODERN HAYATTA EV YEMEĞİ KÜLTÜRÜNÜN KORUNMASI
Günümüzde çalışan nüfusun artması, ev yemeği alışkanlıklarını zorlayabilmektedir. Ancak Samsun’da bu kültür, çeşitli yollarla yaşatılmaktadır. Ev yemekleri yapan küçük işletmeler ve kadın kooperatifleri, geleneksel tarifleri koruma misyonu üstlenir. Bu yapılar, ev lezzetini ticari kaygıdan uzak sunmayı amaçlar.
Samsun Büyükşehir Belediyesi’nin kültürel miras çalışmaları kapsamında yerel mutfağa yönelik projeler yürüttüğü bilinmektedir. Bu projeler, ev yemeği kültürünün kayıt altına alınmasına katkı sağlar. Böylece tarifler, gelecek kuşaklara daha bilinçli şekilde aktarılır.
SIK SORULAN SORULAR
Samsun ev yemeği kültürü neden hâlâ güçlü?
Çünkü aile yapısı ve birlikte yemek yeme alışkanlığı şehirde hâlâ önemini koruyor.
Ev yemeği tarifleri yazılı mı aktarılıyor?
Çoğunlukla hayır; tarifler sözlü aktarım ve uygulama yoluyla öğreniliyor.
Bu kültür gençler arasında da sürüyor mu?
Evet, özellikle aile içinde büyüyen gençler bu alışkanlığı devam ettiriyor.
