TARİHTEN GÜNÜMÜZE SAMSUN’UN ŞEHİRLEŞME SERÜVENİ
Samsun’un şehirleşme süreci, 20. yüzyılın ortalarından itibaren hız kazandı. Cumhuriyet’in ilk yıllarında küçük bir liman kenti olan Samsun, sanayi ve ticaretin gelişmesiyle birlikte Karadeniz’in bölgesel merkezi hâline geldi. 1950’li yıllarda başlayan kırsaldan kente göç hareketleri, şehir nüfusunu hızla artırdı.
1970 ve 1980’lerde liman ve çevresinde sanayi tesislerinin kurulmasıyla birlikte plansız yapılaşma sorunu ortaya çıktı. Özellikle İlkadım ve Canik ilçeleri bu dönemde yoğun nüfus artışı yaşadı. 1990’lı yıllarda belediyeleşme sürecinin güçlenmesiyle kent planları yeniden ele alındı.
Bugün Samsun, hem tarihî mirasını koruyarak hem de modern kent kimliğini güçlendirerek dengeli şehirleşme hedefini benimsemektedir.
KENTSEL DÖNÜŞÜM PROJELERİ VE PLANLI GELİŞİM
Samsun’un kentsel dönüşüm süreci, 2010’lu yıllarda hız kazandı. TOKİ, Samsun Büyükşehir Belediyesi ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı iş birliğiyle yürütülen projeler, şehrin farklı bölgelerinde yenileme çalışmalarını kapsıyor.
En dikkat çekici örneklerden biri Canik Kentsel Dönüşüm Projesi’dir. 2014 yılında başlatılan bu proje kapsamında eski ve riskli yapılar yıkılarak yerine modern konutlar, parklar ve sosyal tesisler inşa edilmiştir. Projenin amacı, hem deprem güvenliğini sağlamak hem de yaşam kalitesini artırmaktır.
Bir diğer önemli çalışma ise İlkadım Yenileme Alanı Projesi’dir. Bu bölgede tarihi dokunun korunması esas alınarak yeni yapılaşma planları oluşturulmuştur. Ayrıca Atakum sahil düzenleme projesi, şehirleşme sürecinde estetik ve ekolojik dengenin korunmasına örnek teşkil etmektedir.
ULAŞIM, ALTYAPI VE YEŞİL DÖNÜŞÜM ÇALIŞMALARI
Modern şehirleşmenin temel unsurlarından biri ulaşım ve altyapıdır. Samsun, bu alanda son yıllarda önemli adımlar atmıştır. Samray Tramvay Hattı’nın 2010’da devreye alınması, şehir içi ulaşımda sürdürülebilir bir modelin temelini atmıştır. 33 kilometrelik hat, hem trafik yükünü azaltmış hem de karbon salımını düşürmüştür.
Bunun yanı sıra Samsun Lojistik Köy Projesi, şehir içi ağır taşıma trafiğini azaltarak sanayi ve ticaret bölgelerini şehir merkezinden uzaklaştırmayı amaçlamaktadır. Bu sayede hem hava kalitesi hem yaşam konforu artmaktadır.
Kentsel dönüşüm sürecinde çevre dostu yaklaşımlar da ön plandadır. Yeşil alan oranı son beş yılda %18 artmış, Atakum ve İlkadım sahillerinde yeni yürüyüş yolları ve bisiklet parkurları oluşturulmuştur. Samsun Büyükşehir Belediyesi Yeşil Dönüşüm Strateji Planı (2024) kapsamında şehirde yağmur suyu toplama, atık yönetimi ve güneş enerjisi sistemleri yaygınlaştırılmaktadır.
Aşağıdaki tablo, Samsun’un şehirleşme sürecine yön veren bazı ana projeleri özetlemektedir:
Proje Adı Başlangıç Yılı Kapsam Amaç
Canik Kentsel Dönüşüm 2014 800 konut, 50 dönüm yeşil alan Riskli yapıların yenilenmesi
İlkadım Yenileme Projesi 2017 Tarihi bölge Kültürel mirasın korunması
Atakum Sahil Düzenlemesi 2020 12 km sahil bandı Turizm ve sosyal alan geliştirme
Lojistik Köy Projesi 2022 680 dönüm alan Trafik azaltma ve sanayi bağlantısı
NÜFUS ARTIŞI VE PLANLI ŞEHİR POLİTİKALARI
Samsun’un nüfusu 2024 itibarıyla 1 milyon 377 bin kişiye ulaşmıştır (TÜİK). Bu artış, şehir planlamasında yeni yaklaşımları zorunlu kılmıştır. Özellikle Atakum, son 10 yılda en fazla nüfus artışı gösteren ilçe olmuştur. Bu durum, konut talebini ve sosyal donatı ihtiyacını artırmıştır.
Kentsel planlamada öncelik, kat yüksekliklerinin dengelenmesi, altyapı kapasitesinin güçlendirilmesi ve doğal afet risklerine dayanıklı yapılar inşa edilmesidir. Yeni yerleşim bölgelerinde yağmur suyu drenaj sistemleri ve yenilenebilir enerji uygulamaları zorunlu hâle getirilmiştir.
Ayrıca belediye, “Samsun 2050 Vizyon Planı” kapsamında akıllı şehir teknolojilerine yatırım yapmaktadır. Trafik sensörleri, dijital atık toplama sistemleri ve enerji verimli bina tasarımları bu vizyonun temelini oluşturur.
SIKÇA SORULAN SORULAR
1. Samsun’da kentsel dönüşüm hangi bölgelerde yoğunlaşıyor?
Canik, İlkadım ve Kadıköy mahalleleri başta olmak üzere, eski yapı stoğunun fazla olduğu bölgelerde dönüşüm projeleri yürütülüyor. Atakum’da ise planlı yapılaşma ağırlıklı olarak yeni konut projeleri şeklinde sürüyor.
2. Şehirleşme süreci çevreye nasıl etki ediyor?
Samsun, yeşil alan ve çevre koruma politikalarıyla olumsuz etkileri minimize etmeye çalışıyor. Sahil düzenlemeleri, çevre dostu ulaşım sistemleri ve geri dönüşüm yatırımları bu amaçla uygulanıyor.
3. Samsun’da deprem riski göz önünde bulunduruluyor mu?
Evet. Yeni konut projeleri Deprem Yönetmeliği 2018 standartlarına uygun olarak inşa ediliyor. Ayrıca riskli bölgelerdeki binalar kademeli şekilde yenileniyor.
SONUÇ: GELECEĞİN YAŞANABİLİR KENTİNE DOĞRU
Samsun’un şehirleşme ve kentsel dönüşüm süreci, geçmişle geleceği buluşturan bir dönüşüm hikâyesidir. Şehir, tarihi dokusunu korurken modern, çevreci ve dayanıklı yapılarla geleceğe hazırlanıyor.
Bu dönüşüm, sadece yeni binalar inşa etmek değil; aynı zamanda yaşam kalitesini, sosyal adaleti ve çevre bilincini yükseltmeyi amaçlıyor. Samsun, planlı büyüme stratejisiyle Karadeniz’in “geleceğin yaşanabilir şehri” olma yolunda emin adımlarla ilerlemektedir.
