Samsun’da köy yaşamında sürdürülen geleneksel üretim biçimleri, hem bölgenin kültürel köklerini hem de doğal kaynaklarla kurulan uyumu yansıtır. Yörede tarım, hayvancılık, el sanatları ve mevsimsel üretim faaliyetleri kuşaklar boyunca aynı ritimle devam etmiştir. Bu üretim biçimleri, hem geçim kaynağı hem de sosyal yaşamı bir arada tutan bir kültürel yapı oluşturur. Köylerde kullanılan yöntemlerin çoğu modern teknolojiden bağımsız şekilde gelişmiş ve hâlâ önemini korumayı başarmıştır.
TARIMDA GELENEKSEL ÜRETİM ALIŞKANLIKLARI
Samsun köylerinde tarım, toprağın doğal döngüsüne uygun şekilde yürütülür. Mısır, buğday, fasulye ve tütün gibi ürünler, uzun yıllardır aynı yöntemlerle yetiştirilir. Çiftçiler tohumlarını çoğu zaman kendi mahsullerinden elde eder ve ekim takvimini mevsimsel işaretlere göre belirler. Özellikle Karadeniz’in nemli iklimi, toprağın verimini artırdığı için geleneksel üretim biçimlerinin sürmesini desteklemiştir.
Tarlaların sürülmesi, gübrenin hazırlanması ve ürünlerin kurutularak saklanması gibi süreçlerde doğal yöntemler ön plandadır. Örneğin mısır koçanlarının kilerlerde asılarak saklanması ya da fasulyenin iplerde kurutulması, köylerde hâlâ uygulanan geleneksel tekniklerdendir. Tarım üretiminin büyük bölümü aile emeğine dayanır ve bu yönüyle toplumsal dayanışmayı güçlendirir.
HAYVANCILIK VE DOĞAYLA UYUM
Köy yaşamının temel unsurlarından biri olan hayvancılık, Samsun’da uzun bir geçmişe sahiptir. Büyükbaş ve küçükbaş hayvanların yanı sıra kümes hayvancılığı da köylülerin geçim kaynakları arasında yer alır. Hayvancılık faaliyetleri çoğu zaman doğaya uyumlu biçimde yürütülür ve hayvanların doğal meralarda beslenmesi temel yöntemlerden biridir.
Süt ürünlerinin yapımı, geleneksel üretim biçimleri içinde önemli bir yer tutar. Yoğurt, tereyağı ve peynir çoğunlukla evlerde üretilir ve katkı maddesi içermez. Özellikle tereyağı yayıkta dövülerek hazırlanır; bu yöntem köylerde kültürel bir ritüel niteliği taşır. Ayrıca hayvan gübresinin tarımda doğal gübre olarak kullanılması, üretim döngüsünü tamamlayan önemli bir adımdır.
EL SANATLARI VE EV İÇİ ÜRETİMİN KÖY YAŞAMINDAKİ ROLÜ
Samsun köylerinde el sanatları hem ekonomik hem kültürel açıdan özel bir yere sahiptir. Sepet örücülüğü, dokuma, kındıra işçiliği ve ahşap oyma gibi zanaatlar, köy yaşamının vazgeçilmez üretim faaliyetlerindendir. Bu zanaatlar genellikle doğadan elde edilen doğal malzemelerle yapılır ve ürünler günlük yaşamda kullanılmak üzere üretilir.
Kadınlar tarafından yürütülen ev içi üretim de köy ekonomisinin önemli bir bölümünü oluşturur. Reçel, turşu, salça ve pekmez hazırlama gibi faaliyetler, mevsimsel üretimin bir parçası olarak yıllardır sürdürülür. Bu ürünlerin hazırlanmasında kullanılan yöntemler çoğu zaman anneanne ve babaannelerin öğrettikleri tekniklere dayanır ve aile içi kültürel aktarımın önemli bir unsurudur.
MEVSİMSEL ÜRETİM DÖNGÜSÜNÜN KÖYLERE YANSIMASI
Köylerde yılın her dönemi belirli üretim faaliyetlerini beraberinde getirir. İlkbaharda toprak sürülür ve fideler hazırlanırken, yaz mevsimi hasat ve hayvan bakımının yoğunlaştığı dönemdir. Sonbahar, ürünlerin kurutulduğu, kış hazırlıklarının yapıldığı ve tarımsal döngünün tamamlandığı bir süreçtir. Kış ayları ise daha çok bakım, onarım ve el sanatlarına ayrılan sakin bir dönem olarak değerlendirilir.
Bu mevsimsel döngü, Samsun’da köy yaşamında sürdürülen geleneksel üretim biçimleri açısından belirleyicidir. Toprakla ve hayvanlarla kurulan bağ, iklim koşullarıyla birlikte uyum içinde işler. Her mevsimin kendi iş yükü ve ritmi vardır; bu ritim köylerde sosyal ilişkileri, aile içi rolleri ve kültürel alışkanlıkları da belirler.
GELENEKSEL ÜRETİM BİÇİMLERİNDE ÖNE ÇIKAN UNSURLAR
Üretim Türü Geleneksel Yöntem Ürün Örneği
Tarım Doğal gübre, tohum saklama Mısır, buğday
Hayvancılık Merada besleme Süt ürünleri
El Sanatları Doğal lif ve ahşap kullanımı Sepet, oyma ürünler
Ev İçi Üretim Mevsimsel hazırlık Reçel, pekmez
Kurutma Teknikleri İp veya kilerde kurutma Fasulye, mısır
Yağ Üretimi Yayık dövme yöntemi Tereyağı
SIK SORULAN SORULAR
Samsun köylerinde en yaygın geleneksel üretim hangisidir?
Tarım ve hayvancılık köy yaşamının temelini oluşturur. Bu iki üretim biçimi çoğu aile için birincil geçim kaynağıdır.
El sanatları günümüzde hâlâ yaygın mı?
Evet. Birçok köyde sepet örme, dokuma ve ahşap işçiliği gibi geleneksel zanaatlar sürdürülmektedir.
Mevsimsel üretim döngüsü köy yaşamını nasıl etkiler?
Her mevsim farklı işlerin yapılmasını gerektirir. Bu durum hem sosyal yaşamı hem de ekonomik faaliyetleri şekillendirir.
SONUÇ VE ÖNERİ
Samsun’da köy yaşamında sürdürülen geleneksel üretim biçimleri, hem doğaya hem de kültürel mirasa dayalı bir yaşam anlayışını temsil eder. Tarım, hayvancılık, el sanatları ve mevsimsel üretim döngüsü, köylerin kimliğini oluşturan temel unsurlardır. Bu üretim biçimlerinin korunması, yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda kültürel sürdürülebilirlik açısından büyük önem taşır. Hem yerel yönetimlerin hem de bölge halkının ortak çabasıyla bu geleneksel yapı gelecek kuşaklara aktarılmaya devam edecektir.
