KIŞIN SAMSUN KÖYLERİNDE YAŞAM VE EĞLENCE GELENEĞİ
Samsun, kış aylarında beyaza bürünen doğası, soba dumanıyla dolan köyleri ve içten insanlarıyla başka bir güzelliğe bürünür. Şehir merkezinde modern yaşamın hızı artsa da, köylerde hâlâ eski geleneklerin yaşatıldığı bir kültürel zenginlik vardır. Özellikle kış mevsimi, Samsun’un köylerinde birlikte vakit geçirmenin, oyun oynamanın ve dayanışmanın mevsimidir.
Soğuk havalar, tarla işlerinin azaldığı bir dönemi temsil eder. Bu yüzden köy halkı, uzun kış gecelerini hem çocuk oyunları hem de toplu eğlencelerle değerlendirir. “Kış eğlenceleri” sadece zaman geçirmek değil, aynı zamanda toplumsal bağları güçlendiren bir gelenektir. Samsun İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü kayıtlarına göre, bölgedeki 40’tan fazla köyde hâlâ geleneksel oyunların kış aylarında düzenli olarak oynandığı biliniyor.
KIŞIN ÇOCUK OYUNLARI: KAR VE SOBANIN ETRAFINDA BİR DÜNYA
Samsun’da kışın çocuk oyunları, genellikle doğayla iç içe ve hayal gücüne dayalıdır. Karda oynanan oyunlar, soba başında anlatılan hikâyeler ve küçük yarışmalar çocuklar için unutulmaz anılardır.
Kardan Adam ve Kızak Yarışı: Özellikle Ladik, Havza ve Vezirköprü gibi yüksek kesimlerde yaşayan çocuklar, kar yağdığında ev yapımı kızaklarla tepelerden kayar. Kardan adam yarışmaları ise çocukların en sevdiği etkinliklerden biridir.
Soba Başında “Mendil Kapmaca”: Dışarı çıkılamayan soğuk günlerde, evlerde sobanın etrafında “mendil kapmaca” ya da “isim şehir” gibi oyunlar oynanır.
Tahta Tokmak Oyunu: Bafra ve Alaçam köylerinde yaygın olan bu oyunda, çocuklar tahta çubuklarla ritim tutarak şarkılar söyler.
Karda Saklambaç: Kar örtüsünün altına saklanmak, çocukların hem eğlendiği hem de doğayla bağ kurduğu bir gelenek haline gelmiştir.
Bu oyunlar sadece eğlence değil, aynı zamanda dayanışma ve paylaşım kültürünü de güçlendirir.
KÖY EĞLENCELERİ: HALAY, MASAL VE “KÖY ODASI” GELENEĞİ
Samsun köylerinde kış ayları, uzun gecelerin şenlikli geçtiği dönemlerdir. Köy odaları, hem gençlerin hem yaşlıların buluştuğu sosyal mekânlardır. Bu odalarda soba yanar, mısır patlatılır, türkü söylenir.
Köy Odası Sohbetleri: Özellikle Terme, Çarşamba ve Ayvacık köylerinde kış geceleri erkekler köy odasında toplanır. Yaşlılar geçmişten hikâyeler anlatır, gençler dinler.
Kadınların “Eğreti” Toplantıları: Kadınlar bir araya gelip kışlık yün örer, mısır ayıklar, fındık kırar. Bu sırada şarkılar söylenir, fıkralar anlatılır.
Köy Tiyatroları ve Taklit Oyunları: Bazı köylerde, özellikle yılbaşı ve ocak aylarında, gençler “maskeli eğlenceler” düzenler. Kılık değiştirerek komik skeçler yaparlar. Bu gelenek, köydeki dayanışmayı ve mizahı canlı tutar.
Bu etkinlikler, Samsun’un kırsal kültürünün temel taşları arasında yer alır. Geleneksel oyunlar sayesinde genç nesiller, büyüklerinden hem eğlenmeyi hem de paylaşmayı öğrenir.
GEÇMİŞTEN BUGÜNE KIŞ GELENEKLERİ
Teknolojinin gelişmesiyle birlikte bazı gelenekler unutulmaya yüz tutsa da, son yıllarda yerel belediyeler ve kültür dernekleri bu mirası yaşatmak için etkinlikler düzenliyor. Özellikle Samsun Büyükşehir Belediyesi Kültür Etkinlikleri kapsamında yapılan “Kış Şenlikleri”, çocuk oyunlarını ve köy eğlencelerini yeniden gündeme taşıyor.
Bazı köylerde “kış gecesi buluşmaları” adıyla düzenlenen programlarda; köylüler birlikte türkü söylüyor, yöresel yemekler pişiriyor ve çocuklara eski oyunlar öğretiliyor. Bu etkinlikler, kırsal yaşamın sadece üretim değil, aynı zamanda kültür ve aidiyet duygusu taşıdığını gösteriyor.
Aşağıdaki tablo, Samsun’un köylerinde kış aylarında oynanan bazı geleneksel oyun ve eğlenceleri özetlemektedir:
Etkinlik Adı Türü Uygulandığı İlçe Katılımcılar Zaman Aralığı Özelliği
Kardan Adam Çocuk Oyunu Ladik Çocuklar Aralık – Şubat Yarışma şeklinde
Köy Odası Sohbeti Sosyal Etkinlik Terme, Ayvacık Yetişkin Erkekler Kasım – Mart Masal ve türkü anlatımı
Eğreti Toplantısı Kadın Etkinliği Çarşamba Kadınlar Kış boyunca Ortak üretim ve sohbet
Tahta Tokmak Oyunu Müzikli Oyun Alaçam Çocuklar Ocak – Şubat Ritimli grup oyunu
Maskeli Köy Oyunu Tiyatro Bafra Gençler Yılbaşı haftası Mizah ve taklit içeren oyun
SIKÇA SORULAN SORULAR
1. Samsun köylerinde kış eğlenceleri ne zaman yapılır?
Genellikle kasım ayında başlar, mart ayına kadar sürer. Bu dönem, tarla işlerinin azaldığı ve insanların evde daha fazla vakit geçirdiği zamandır.
2. Bu gelenekler günümüzde hâlâ sürüyor mu?
Evet, birçok köyde hâlâ sürdürülüyor. Ayrıca belediyeler ve dernekler tarafından düzenlenen kültürel etkinliklerle bu gelenekler yeni kuşaklara aktarılmaya devam ediyor.
3. Çocuklar bu oyunları nerede öğreniyor?
Çoğunlukla ailelerinden, köydeki büyüklerinden veya okulda düzenlenen kültürel günlerde öğreniyorlar. Özellikle kırsal bölgelerde öğretmenler bu oyunları ders dışı etkinliklerde yaşatıyor.
SONUÇ: SAMSUN KIŞLARININ SICAK HATIRALARI
Samsun’da kışın çocuk oyunları ve köy eğlenceleri, sadece birer geçmiş hatırası değil, aynı zamanda toplumun ortak belleğini yaşatan kültürel değerlerdir. Bu oyunlar, çocuklara paylaşmayı, dayanışmayı ve üretkenliği öğretir. Köy eğlenceleri ise insanların soğuk kış günlerinde bile birlikte olmanın sıcaklığını hissettikleri sosyal alanlardır.
Karda oynanan bir oyun, soba başında anlatılan bir hikâye ya da köy odasında çalınan bir kemençe… Hepsi Samsun’un kültürel dokusunu koruyan küçük ama anlamlı parçalar. Bu geleneklerin yaşatılması, geçmişle gelecek arasında kurulan en samimi köprüdür.
