Samsun, Karadeniz’in bereketli topraklarında hem denizin hem de toprağın nimetlerini sofraya taşır. Ancak zamanla, modernleşen mutfak alışkanlıklarıyla bazı geleneksel yemekler unutulmaya yüz tutmuştur. Eskiden köylerde imece usulüyle hazırlanan, özel günlerin ve kış hazırlıklarının vazgeçilmezi olan bu lezzetler artık sadece belli bölgelerde ya da yaşlı kuşakların sofralarında görülmektedir. Bu yazıda Samsun mutfağının hafızasında yer etmiş ama günümüzde nadir rastlanan o özel tatları hatırlayacağız.
Samsun’un Mutfak Kültüründe Kaybolan Tatlar
Samsun mutfağı, Karadeniz’in balık ağırlıklı yemeklerinden çok daha fazlasını barındırır. Özellikle kırsal bölgelerde sebze kurutmaları, hamur işlerinin çeşitleri ve etli tencere yemekleri uzun yıllar boyunca sofraların vazgeçilmeziydi. Ancak şehir yaşamının hızlanmasıyla bu yemeklerin birçoğu artık sadece yöresel etkinliklerde ya da özel günlerde yapılır hale geldi.
Örneğin, “kaz pilavı” özellikle Terme ve Bafra çevresinde düğünlerin baş yemeği olarak bilinirken, günümüzde sadece köy düğünlerinde pişirilmektedir. Aynı şekilde “ısırgan yemeği” ya da “mısır unlu pancar kavurması” gibi ot yemekleri, doğallığını koruyan bölgelerde az da olsa yaşatılmaktadır. Bu yemeklerin unutulmasının en büyük sebeplerinden biri, malzeme teminindeki zorluk ve hazır gıdalara yönelimdir.
Yöresel Lezzetlerin Öne Çıkan Örnekleri
Samsun mutfağında unutulmaya yüz tutmuş yemeklerin her biri, hem tarihsel hem de kültürel anlam taşır. Aşağıdaki tablo, bu özel tatlardan bazılarını özetlemektedir.
Yemek Adı Yapıldığı Bölge Temel Malzemeler Özellikleri
Kaz Pilavı Bafra, Terme Kaz eti, pirinç, tereyağı Düğünlerde ikram edilen yöresel pilav
Mısır Çorbası (Gaşli) Alaçam, Yakakent Mısır unu, yoğurt, tereyağı Kış aylarında iç ısıtan besleyici çorba
Isırgan Yemeği Çarşamba, Tekkeköy Isırgan otu, soğan, mısır unu Bahar aylarında toplanan doğal ot yemeği
Fırında Hamsili Ekmek Sahil ilçeleri Hamsi, mısır unu, yeşillik Balık ve hamurun birleştiği yerel tat
Etli Pancarlı Kavurma Ladik, Havza Pancar yaprağı, et, soğan Dağ köylerinde yapılan kış yemeği
Cevizli Burma Tatlısı Bafra Yufka, ceviz, şerbet Bayramlarda yapılan geleneksel tatlı
Bu lezzetlerin her biri, Samsun’un hem doğasına hem de tarihine ayna tutar. Günümüzde bazı kadın kooperatifleri ve yöresel restoranlar bu tarifleri yaşatmaya çalışmaktadır. Ancak yine de bu yemeklerin ev mutfağında pişirilmesi giderek azalmaktadır.
Kültürel Değer Olarak Yemek Geleneği
Samsun’da yemek sadece bir beslenme aracı değil, aynı zamanda toplumsal bir paylaşımdır. Eskiden köylerde “imece” kültürüyle yapılan yemekler, komşuluk ilişkilerini güçlendirirdi. Büyük kazanlarda pişirilen pancar kavurmaları, kaz pilavları veya mısır çorbaları, mahalle halkının bir araya gelmesini sağlardı.
Bu yemeklerin kaybolması, aslında bir yaşam biçiminin dönüşümünü de temsil eder. Hazır gıdalar, hızlı yaşam temposu ve şehirleşme, geleneksel mutfağın yerini pratik tariflere bırakmıştır. Ancak yöresel festivallerde, halk eğitim merkezlerinde ya da köy pazarlarında hâlâ bu lezzetlerle karşılaşmak mümkündür. Bu çabalar, geçmişle bugün arasında bir köprü kurmaktadır.
Unutulmuş Lezzetlerin Geri Dönüşü Mümkün mü?
Gastronomi turizminin artmasıyla birlikte, Samsun’un geleneksel yemeklerine ilgi yeniden canlanmaya başlamıştır. Özellikle yerel restoranların menülerine yöresel tatları eklemesi, bu yemeklerin tanıtılmasında önemli rol oynamaktadır. Ayrıca sosyal medya üzerinden paylaşılan tarifler, genç kuşakların ilgisini çekmektedir.
Bu kapsamda bazı ilçelerde düzenlenen “Yöresel Lezzet Günleri”, unutulmaya yüz tutmuş yemeklerin yeniden tanıtılması için önemli bir fırsat yaratmıştır. Bu etkinliklerde hem yaşlı kuşakların bilgisi hem de yeni neslin merakı birleşerek kültürel sürekliliğe katkı sağlar.
SSS – Sıkça Sorulan Sorular
1. Samsun’un unutulmuş yemekleri hangi ilçelerde hâlâ yaşatılıyor?
Bafra, Terme, Alaçam ve Havza gibi ilçelerde bazı geleneksel yemekler hâlâ özel günlerde yapılmaktadır. Özellikle kırsal bölgelerde bu kültür kısmen korunmuştur.
2. Bu yemekler nerede tadılabilir?
Samsun merkezinde bazı yöresel restoranlar ve köy pazarları, bu tarifleri menülerine dahil etmektedir. Ayrıca festival dönemlerinde tanıtım etkinliklerinde de bulunabilir.
3. Genç nesiller bu yemekleri nasıl öğrenebilir?
Yerel halk eğitim merkezlerinde verilen “yöresel mutfak” kursları, bu yemeklerin tariflerinin yaşatılması açısından önemli bir fırsattır. Aile büyüklerinden öğrenmek de kültürel aktarımı sağlar.
Sonuç ve Öneri
Samsun mutfağında unutulmaya yüz tutmuş lezzetler, sadece birer yemek değil; geçmişin, emeğin ve paylaşımın sembolleridir. Bu yemeklerin yeniden canlandırılması, hem kültürel mirasın korunmasına hem de yerel ekonomiye katkı sağlar. Her bireyin bu mirasa sahip çıkması, geleceğe aktarılacak en değerli tariflerden biridir.
