TARİHSEL KÖKLER VE KÜLTÜREL KİMLİĞİN OLUŞUMU
Samsun’un kültürel kimliği, coğrafi konumu kadar tarih boyunca aldığı göçlerle de şekillenmiştir. Pontus, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinden izler taşıyan şehir, her medeniyetten bir parça barındırır. Karadeniz’in doğu ve batı kültürlerinin birleşim noktasında yer alması, Samsun’u kültürel çeşitliliğin merkezi hâline getirmiştir.
Cumhuriyet’in ilanından sonra Samsun, yalnızca bir ticaret limanı değil, aynı zamanda kültürel bir merkez olarak da öne çıkmıştır. Göçlerle gelen Balkan, Kafkas ve Doğu Anadolu kökenli topluluklar, şehrin müzik, dans, yemek ve gelenek dünyasına zengin renkler katmıştır. Bu çok katmanlı yapı, Samsun’un bugün hâlâ canlı olan “çok kültürlü kimliğini” açıklamaktadır.
HALK DANSLARI VE MÜZİK GELENEĞİ
Samsun’un halk dansları, Karadeniz’in enerjik yapısını yansıtan en önemli kültürel unsurlardan biridir. Şehrin en bilinen halk oyunu Horon’dur. Genellikle kemençe, tulum ve davul eşliğinde oynanan horon, özellikle sahil ilçelerinde düğün ve festivallerin vazgeçilmezidir. Atakum Horonu ve Terme Horonu, bölgeye özgü figürleriyle diğer Karadeniz oyunlarından ayrılır.
İç kesimlerde ise halay ve karşılama oyunları yaygındır. Bu danslar, Kafkasya ve Orta Anadolu kültürlerinin etkisini taşır. Geleneksel kostümler, işlemeli yelekler, üç etekler ve poşular bu oyunların görsel zenginliğini artırır.
Samsun’un müzik kültürü de çeşitlidir. Kemençe ve davul zurna en sık kullanılan çalgılardır. Bunun yanında bağlama, tulum ve akordeon gibi enstrümanlar da yöre müziğine eşlik eder. Samsun Halk Oyunları Derneği ve Samsun Büyükşehir Belediyesi Konservatuvarı, bu gelenekleri yaşatmak için düzenli konserler ve yarışmalar organize etmektedir.
SAMSUN MUTFAĞI: LEZZETİN KÜLTÜRLE BULUŞMASI
Samsun mutfağı, Karadeniz’in bereketli toprakları ve deniz ürünleriyle şekillenmiş özgün bir gastronomi kültürüne sahiptir. Şehirde hem kıyı hem de iç kesim mutfağı farklı tatlar sunar. Balık, mısır unu, kara lahana ve fındık gibi yerel ürünler, yemeklerin temelini oluşturur.
En meşhur yemeklerin başında Samsun pidesi gelir. Taş fırında pişen ince hamurlu bu pide, “kapalı” veya “açık” olarak hazırlanabilir. Bafra pidesi daha uzun ve yağlı, Terme pidesi ise daha ince ve çıtır yapısıyla bilinir.
Bunun yanı sıra mısır çorbası, karalahana sarması, keşkek, kaz tiridi ve katık böreği Samsun mutfağının vazgeçilmez yemekleri arasındadır. Tatlılarda ise nokul, pekmezli un helvası ve fasulye tatlısı öne çıkar.
Aşağıda Samsun mutfağının bazı öne çıkan lezzetleri listelenmiştir:
Yöresel Yemek Ana Malzeme Özellik
Samsun Pidesi Kıymalı/peynirli hamur Taş fırında pişirilir
Kaz Tiridi Kaz eti, yufka, et suyu Kış aylarında yapılır
Karalahana Sarması Lahana, pirinç, baharat Zeytinyağlı veya etli
Mısır Çorbası Mısır unu, süt, tereyağı Kremamsı dokulu çorba
Nokul Hamur, üzüm, ceviz Tatlı veya tuzlu yapılır
Samsun mutfağının en önemli özelliği, doğal malzemelere dayanması ve aile sofralarında yaşatılmasıdır. Geleneksel yemeklerin çoğu hâlâ köylerde imece usulüyle yapılır, bu da kültürel dayanışmayı güçlendirir.
GELENEKLER VE YEREL KÜLTÜRÜN YAŞAYAN YÜZÜ
Samsun’un kültürel kimliği, halk dansları ve yemeklerin ötesinde güçlü geleneksel yapılarla desteklenir. Köy düğünleri, harman zamanı eğlenceleri, fındık toplama şenlikleri ve kız isteme törenleri hâlâ canlı biçimde uygulanır.
Düğünlerde horon oynamak, “kına gecesi”nde türküler söylemek ve “asker uğurlaması”nda davul zurna çalmak şehir kültürünün değişmez parçalarıdır. Ayrıca Hıdırellez kutlamaları ve Nevruz etkinlikleri gibi mevsimsel gelenekler, halk arasında birlik duygusunu pekiştirir.
Yerel el sanatları da bu kültürün bir yansımasıdır. Ahşap oyma, bakır işlemeciliği ve örgü kilimler, özellikle Bafra ve Vezirköprü ilçelerinde hâlâ üretilmektedir. Bu ürünler, hem yerel ekonomiye katkı sağlar hem de geçmişle bağ kurmayı sürdürür.
Samsun’da düzenlenen Uluslararası Halk Dansları Festivali ve Samsun Kültür Yolu Etkinlikleri, şehrin kültürel mirasını ulusal ölçekte tanıtmaktadır.
SIKÇA SORULAN SORULAR
1. Samsun’un en ünlü yöresel yemeği nedir?
Samsun pidesi, hem şehir içinde hem de Türkiye genelinde en çok tanınan yöresel yemektir. UNESCO Gastronomi Mirası listesine alınması için çalışmalar yürütülmektedir.
2. Samsun’da hangi halk dansları oynanır?
En yaygın dans türleri horon, halay ve karşılama oyunlarıdır. Özellikle Atakum ve Terme horonları bölgeye özgü figürleriyle tanınır.
3. Samsun’da geleneksel el sanatları devam ediyor mu?
Evet. Özellikle Bafra ve Vezirköprü ilçelerinde ahşap oyma, bakırcılık ve kilim dokumacılığı gibi geleneksel el sanatları hâlâ sürdürülmektedir.